In deze blogpost gaan we kort in op het toepassingsgebied van artikel 5.52 BW. Deze bepaling luidt als volgt:
Elk beding waarover niet kan worden onderhandeld en dat een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van partijen is onrechtmatig en wordt voor niet geschreven gehouden.
Artikel 5.52 BW. Onrechtmatige bedingen
Bij de beoordeling van het kennelijk onevenwicht wordt rekening gehouden met alle omstandigheden rond het sluiten van het contract.
Het eerste lid is noch van toepassing op de bepaling van de hoofdprestaties van het contract, noch op de gelijkwaardigheid van deze hoofdprestaties.
Algemeen persoonlijk toepassingsgebied
Het persoonlijke toepassingsgebied van deze bepaling is algemeen. In tegenstelling tot de onrechtmatige bedingen in contracten tussen ondernemingen en consumenten (B2C) en tussen ondernemingen onderling (B2B), is het persoonlijk toepassingsgebied van artikel 5.52 BW algemeen geformuleerd en dus ook van toepassing op contracten tussen consumenten onderling (C2C). Het is daarnaast ook van toepassing op B2C- en B2B-contracten, maar vermits daar meer specifieke regimes voorhanden zijn, zal de impact van artikel 5.52 BW op deze contracten beperkt zijn.
Beperkt materieel toepassingsgebied
Het materiele toepassingsgebied van deze bepaling is beperkt tot “bedingen waar niet over onderhandeld kan worden”.
Artikel 5.52 BW viseert dus niet zozeer contracten waar niet over onderhandeld kan worden (denk aan toetredingscontracten), maar wel bedingen waar niet onderhandeld kan worden. Niet-onderhandelde bedingen staan doorgaans in toetredingscontracten, maar ook in onderhandelde contracten kunnen clausules staan waarover partijen niet kunnen onderhandelen. Denk bijvoorbeeld aan zgn. boilerplate clausules op het einde van een contract. Dat het materieel toepassingsgebied van artikel 5.52 BW zich op bedingen (en niet op het gehele contract) richt, laat een fijnmazigere aanpak toe.
Daarnaast is het toepassingsgebied van artikel 5.52 BW beperkt tot bedingen waar niet over onderhandeld kan worden. Maar let op: een beding waar partijen niet over onderhandeld hebben, is niet noodzakelijk een beding waarover partijen niet konden onderhandelen… Inderdaad, enkel wanneer er in de concrete omstandigheden geen mogelijkheid bestond om over het beding te onderhandelen (bijvoorbeeld omwille van een machtsonevenwicht tussen de partijen), is artikel 5.52 BW van toepassing.
Lid 3 van artikel 5.52 BW beperkt het materieel toepassingsgebied nog verder door de bedingen die de hoofdprestaties van het contract bepalen niet aan de toets op onrechtmatige bedingen te onderwerpen. In het verlengde daarvan is ook de gelijkwaardigheid van de hoofdprestaties niet aan deze toets onderworpen. De gelijkwaardigheid van de hoofdprestaties kan wel onderworpen worden aan de toets op misbruik van omstandigheden (vroeger: gekwalificeerde benadeling), zoals terug te vinden in artikel 5.37 BW.
Er is misbruik van omstandigheden wanneer bij de contractsluiting een kennelijk onevenwicht bestaat tussen de prestaties als gevolg van het misbruik door de ene partij van omstandigheden die verbonden zijn aan de zwakke positie van de andere partij.
In dit geval kan de zwakke partij aanspraak maken op de aanpassing van haar verbintenissen door de rechter en, indien het misbruik doorslaggevend is, op de relatieve nietigheid
Artikel 5.37 BW. Misbruik van omstandigheden
